اختلال بیش فعالی نقص توجه در کودکان
اختلال بیش فعالی نقص توجه در کودکان به اختلالی گفته می شود که مغز و سیستم اعصاب مرکزی به علت عدم رشد و نمو کامل مشکل پیدا کرده اند. کودکانی که دچار اختلال بیش فعالی هستند نمی توانند در طول روز حواس خود را جمع کنند و ممکن است بیقرار به نظر برسند یا آنکه رفتارهای بیش فعالان یا غیر ارادی از خود نشان دهند. این گروه از کودکان برای انجام تکالیف مدرسه، روابط خود با سایر افراد و نحوه نگرش خود در جهان دچار مشکل می شوند. ممکن است علائم و نشانه های این اختلال تا دوران بزرگسالی نیز ادامه پیدا کند و باعث بروز مشکلات متعدد در روابط فردی و کاری آنها شود.
علائم و نشانه های بیش فعالی در کودکان ۳ ساله نیز مشاهده می شود و بیشتر این علایم قبل از سن ۱۲ سالگی خود را نشان می دهد. این اختلال در میان پسران شایع تر از دختران است و ممکن است علائم و نشانه های آن خفیف، متوسط یا شدید باشد. علائم بیش فعالی می تواند در کودکان مختلف اشکال متفاوت خود را نشان دهد. برخی از کودکان عمدتاً علائم و نشانه های نقص توجه را از خود نشان می دهند اما به طور کلی اکثر کودکان با مجموعه ای از علائم و نشانه ها مواجه خواهند شد.
نقص توجه به چه معنا است؟
علائم و نشانه های نقص توجه در موقعیت مختلف و اشکال متفاوت بروز می کند اما علائم شایع آن در کودکان به شرح زیر می باشد:
- به سادگی حواس شان پرت می شود.
- تمایلی به انجام تکالیف مدرسه ندارند.
- وسایل خود را گم می کنند.
- فراموش می کند که به انجام کارهای خود بپردازند.
- نمی توانند از دستورات داده شده پیروی کنند و در توجه به جزئیات مشکل دارند.
- در کنترل زمان عاجز هستند.
- در مواجه با کارهای دشوار به سرعت افسرده می شوند و در موقعیت های استرس زا به مشکل بر می خورند.
در این شرایط والدین و معلمان تصور می کنند که حتی هنگامی که با کودک صحبت می کنند کودک عمدا به آنها گوش نمی دهد.
بیش فعالی و رفتارهای تکانشی به چه معناست؟
اگرچه ممکن است همه کودکان در برخی مواقع بیش فعال شوند، کودکانی که دچار اختلال بیش فعالی هستند اغلب علائمی که از خود نشان می دهند به شرح زیر می باشند:
- هنگامی که سعی می کنند آرام باشند مدام وول می خورد و بی قراری می کنند و نمی توانند در جای خود بنشینند یا در محیط کلاس و منزل می دوند یا از وسایل بالا می روند.
- نمی توانند در هنگام انجام فعالیت های خود آرام باشند و اغلب زیاد حرف می زنند و حرف زدن دیگران را قطع می کنند یا به سوالاتی که از دیگران پرسیده شده است پاسخ می دهند.
اختلال بیش فعالی چگونه تشخیص داده می شود؟
برای آنکه بتوان اختلال بیش فعالی نقص توجه را تشخیص داد باید کودک حداقل به مدت شش ماه علائم و نشانه های آن را تجربه کرده باشد و این علائم در زندگی و فعالیت روزمره اختلال ایجاد کرده باشد.
به عنوان مثال بیش فعالی و نقص توجه کودک در محیط منزل و مدرسه مشکلات متعددی را به وجود خواهد آورد. علائم و نشانه هایی که کودک از خود نشان می دهد با رفتارهای همسالانش هیچ گونه مطابقتی ندارد. به طور کلی همه کودکان سه ساله فقط به مدت کوتاهی به دیگران توجه می کنند و همیشه بسیار پر انرژی هستند اما این نکته را به خاطر بسپارید که همه کودکان شبیه یکدیگر نیستند و پر انرژی بودن یک کودک صرفاً به معنای بیش فعال بودن او نیست.
کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی نقص توجه با چه چالش هایی مواجه می شوند؟
اختلال بیش فعالی نقص توجه چالش های منحصر به فردی را برای کودکان ایجاد می کند که می تواند شامل مشکل در فعالیت های مدرسه یا بروز رفتارهای کلیشه ای منفی باشد که معلمان و سایر دانش آموزان را درگیر خواهد کرد. این کودکان نمی توانند تصویر مناسبی از خود را در مدرسه یا منزل ارائه دهند.
این گروه از کودکان به علت نقص توجه و بیش فعالی همواره در معرض خطر تصادف و آسیب دیدگی قرار دارند. هنگامی که کودک مبتلا به اختلال بیش فعالی نقص توجه بزرگتر می شود در معرض خطر مصرف مواد مخدر و الکل و سایر رفتارهای پرخطر قرار خواهد گرفت.
پس از مراجعه به پزشک چه اتفاقی رخ می دهد؟
مراجعه به پزشک خانوادگی متخصص کودکان اولین گام مهم در ارزیابی کودک و درمان اختلال بیش فعالی است. در صورت لزوم پزشک، شما و کودک تان را به متخصصی که در زمینه اختلال بیش فعالی مهارت دارد ارجاع خواهد داد. ممکن است پزشک خواستار ملاقات با مشاوران و روانشناسان مدرسه باشد تا بتواند یک برنامه مناسب آموزشی و رفتاری برای کودک طراحی کند که با همه نیازهای او مطابقت داشته باشد. پزشک اقدامات خاصی را انجام می دهد تا بتواند سایر اختلالات احتمالی را رد کند یا وجود مواردی از قبیل اختلال اضطراب، افسردگی، ناتوانی در یادگیری، اختلال سلوک و مواردی از این قبیل را تشخیص دهد.
اگرچه هیچ راهی برای درمان اختلال بیش فعالی وجود ندارد می توان به کمک یک برنامه درمانی صحیح و با بهره گرفتن از کمک های خانواده و مدرسه به کنترل علائم آن پرداخت. فرایند درمان بیش فعالی می تواند شامل مصرف دارو برای کاهش علائم و نشانه های این اختلال و رفتار درمانی باشد که شامل نحوه پرداختن به چالش های روزمره است.
شروع هر چه زودتر فرآیند درمان می تواند تاثیر به سزایی بر زندگی و عزت نفس کودک بگذارد. تلفیقی از مصرف دارو و تکنیک های کنترل خود، به کودک کمک می کند نحوه انجام تکالیف مدرسه، ایجاد روابط سالم و ارائه یک تصویر مثبت از خود در دوران بزرگسالی را یاد بگیرد. حمایت خانواده نیز در مسیر کمک به کودک برای داشتن آینده سالم و شاد ضروری است.
چگونه فناوری می تواند به کودکان مبتلا به بیش فعالی نقص توجه کمک کند؟
می توان از فناوری به عنوان یک ابزار سودمند برای کمک به کودکان و بزرگسالان مبتلا به اختلال بیش فعالی نقص توجه استفاده کرد. افرادی که دچار این اختلال هستند اغلب با مشکلاتی از قبیل مدیریت زمان، سازمان دهی امور و انجام کارهای روزمره دست و پنجه نرم می کنند و نمی تواند به جزئیات توجه کند. این امر باعث می شود که حضور در مدرسه یا محیط کار برای آنها دشوار باشد. امروزه برنامه های کامپیوتری متعددی طراحی شده است که می تواند به افرادی که به این اختلال مبتلا هستند برای دستیابی به اهداف، مقابله با نقص توجه و برنامه ریزی صحیح کمک کنند.
استفاده از تایمرهای الکتریکی می تواند به کودکان برای برنامه ریزی در خصوص زمان مطالعه کمک نماید به علاوه استفاده از فناوری در محیط کلاس به آنها برای کاهش میزان حواس پرتی کمک بسیار زیادی خواهد کرد. محققان در تحقیقی که بر روی کودکان کلاس سوم و چهارم که اختلال بیش فعالی نقص توجه داشتند، انجام دادند به این نتیجه رسیدند که آموزش به کمک کامپیوتر به بهبود عملکرد آنها در درس ریاضی کمک خواهد کرد.
استفاده از زنگ هشدار موبایل می تواند به آنها در زمان بندی برای انجام امور مختلف کمک نماید تا به این وسیله کودک زمان خود را از دست ندهد. به کارگیری وسایل دیجیتالی مناسب می تواند به کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی نقص توجه برای بهبود تمرکز، افزایش میزان بازدهی و به خاطر سپردن کارهایی که باید انجام دهند کمک نماید.
مترجم: لیلا عبدالملکی