فوبیا در کودکان
همه ما گاهی اوقات به دلایل مختلف دچار ترس می شویم و کودکان نیز از این قاعده جدا نیستند و گاهی اوقات دچار ترس و وحشت می شوند. اما تفاوتی که بین ترس طبیعی و فوبیا وجود دارد به شدت اضطراب و مدت زمانی که ترس شدید باقی می ماند بستگی دارد. کودکی که دچار فوبیا است اضطراب بسیار شدیدی دارد و حتی هنگامی که با عامل بروز ترس مواجه می شود بدنش شروع به لرزش می کند. در صورتی که یک کودک دچار فوبیا باشد این نوع ترس را به مدت شش ماه یا حتی مدت بیشتری احساس می کند.
گاهی اوقات ترس شدید کودک می تواند به علت دیدن یک فرد خاص، یک نوع حیوان یا حشره، یک شی، یک مکان یا یک موقعیت به وجود بیاید. ترس حاصل از فوبیا آن قدر شدید است که باعث اختلال در زندگی روزمره می شود و شدیدتر از ترس های معمولی دوران کودکی است و حتی پدر و مادر کودک یا پرستار نمی تواند کمک چندانی به آرام کردن کودک نمایند. برخی از انواع شایع فوبیا در کودکان عبارت است از فوبیای حیوانات، فوبیای خون، فوبیای فضای بسته، فوبیای پرواز، فوبیای مریض شدن، فوبیای بیمار شدن یا آسیب دیدن پدر و مادر یا یکی از اعضای خانواده، فوبیای ارتفاع، فوبیای حیوانات و عنکبوت، فوبیای آمپول زدن، فوبیای رعد و برق و مواردی از این قبیل. تعداد زیادی از کودکان از جدا شدن از پدر و مادر یا سایر اعضای خانواده می ترسند که به این وضعیت اختلال اضطراب از جدایی گفته می شود.
علل فوبیا در کودکان چیست؟
فوبیا یک نوع اختلال اضطراب است و اختلالی است که واکنش فرار یا مبارزه را فعال می کند و باعث ایجاد احساس خطر در کودک خواهد شد. کودکان به دلایل مختلف دچار فوبیا می شوند که برخی از آنها به شرح زیر می باشند:
- فاکتورهای بیولوژیکی یکی از دلایل بروز فوبیا هستند. در مغز همه ما مواد شیمیایی خاصی وجود دارد که تحت عنوان انتقال دهنده های عصبی شناخته می شوند و وظیفه ارسال پیام های عصبی را بین مغز و اندام های مختلف بدن بر عهده دارند. سروتونین و دوپامین دو نوع انتقال دهنده بسیار مهمی هستند که می توانند باعث بروز احساس اضطراب شوند.
- گاهی اوقات ترس و اضطراب در کودک می توانند ارثی باشند همان گونه که کودک می تواند رنگ قهوه ای چشم، موی سیاه یا پوست سفید را از پدر و مادر خود به ارث برد امکان آنکه ترس شدید را نیز از آنها به ارث ببرد وجود دارد.
- از سوی دیگر ممکن است کودک احساس اضطراب و ترس شدید از اعضای خانواده یاد بگیرد به عنوان مثال در صورتی که پدر یا مادر کودک به شدت از عنکبوت به ترسند کودک آنها نیز به رفتار پدر و مادر نگاه می کند و با دیدن عنکبوت دچار ترس می شود.
- برخی از عوامل محیطی که به روح و روان کودک ضربه می زنند از قبیل طلاق بیماری یا مرگ اعضای خانواده یا حتی برخی دیگر از اتفاقات مهم زندگی از قبیل شروع سال تحصیلی جدید می توانند باعث بروز اختلال اضطراب و فوبیا در کودک شوند.
علائم و نشانه های فوبیا شامل چه مواردی است؟
به طور کلی کودکانی که دچار فوبیا هستند در صورتی که در یک محیط جدید قرار بگیرند و افراد جدیدی را ببینند دچار ترس شدید خواهند شد. در موقعیت های اجتماعی آنها از نگاه های مردم به خود وحشت می کنند. هنگامی که کودک در چنین شرایطی قرار می گیرد بدن او به اضطراب شدید و ترس به شرایط ایجاد شده واکنش نشان می دهد و کودک علائمی از قبیل حملات پانیک، لرزش بدن، گریه کردن و قفل شدگی بدن را از خود نشان می دهد.
کودکانی که دچار اختلال اضطراب اجتماعی هستند از قرار گرفتن در این محیط ها و چنین شرایطی اجتناب می کنند و دلیل آن کاملا مشخص است. به تدریج این حس در آنها نهادینه می شود و می تواند بر عملکرد آموزشی، ارتباط با خانواده و افراد جدید و حتی فرصت های شغلی آنها در آینده تاثیرات منفی بگذارد.
کودکی که فوبیا دارد از رویارویی با عامل ترس خودداری می کند و همه تلاش خود را می کند که در شرایطی قرار نگیرد که با عامل ترس مواجه شود.
کودکانی که فوبیای اجتماعی دارند از معرفی شدن به افراد جدید وحشت دارند، با ترس از صحبت کردن در جمع مواجه هستند، از اینکه معلم از آنها سوال بپرسد وحشت دارند، از صحبت کردن با تلفن و غذا خوردن در رستوران واهمه دارند و موارد دیگری که حتی ممکن است به ذهن شما خطور نکند. حدود ۲/۹ درصد از کودکان و نوجوانان دچار انواع مختلفی از فوبیا هستند و می توان گفت که یک نوع اختلال شایع است.
چگونه می توان از فوبیا در کودکان پیشگیری کرد؟
در حال حاضر هیچ راهی برای پیشگیری از بروز فوبیا در کودکان وجود ندارد اما پدر و مادر کودکی که دچار فوبیا است می توانند ضمن حمایت از کودک خود با متخصص صحبت کند و مشکل کودک خود را با او در میان بگذارند. هرچه زودتر این کار انجام شود شانس آن که کودک بتواند بهتر بر ترس شدید خود غلبه کند افزایش خواهد یافت. پزشکان عقیده دارند که تشخیص علائم اضطراب در کودکان دشوار است زیرا همه آنها تا حدودی اضطراب و ترس طبیعی را دارند. به غیر از ترس از تاریکی و ترس از افراد غریبه، برخی از کودکان در سنین پایین از پرستار خود نیز می ترسند.
حتی گاهی اوقات عدم حضور پرستار، توجه نکردن به نیازهای عاطفی و جسمانی اولیه و اصلی یا قرار گرفتن در محیط های استرس آور باعث می شود که اضطراب کودک خود را به صورت ترس شدید نشان دهد. به همین دلیل نمی توان گفت که حتی اگر کودک در یک محیط کاملا شاد قرار دارد از اضطراب و فوبیا مصون است. تعداد زیادی از کودکانی که فوبیا دارند پس از آنکه تحت درمان قرار می گیرند به طرز قابل توجهی بهبود پیدا می کنند و ترس آنها از بین می رود.
مشاوره درمانی، صحبت کردن و حتی گاهی اوقات مصرف دارو می تواند به این گروه از کودکان کمک بسیار زیادی نماید اما ممکن است علائم و نشانه های فوق در کودکان باقی بماند که در این حالت آنها به درمان های تخصصی نیاز خواهند داشت. در صورتی که پدر و مادر کودک کاملاً با پزشک همکاری داشته باشند می توانند به تدریج به بهبود حال کودک خود کمک کنند تا از ترس شدید و فوبیا رها شود و بتواند از یک زندگی سالم و شاد بهره مند گردد.
اگر شما فرزندی دارید که دچار فوبیا است به عنوان مثال از خون دکتر رفتن یا حتی از دلقک ها می ترسد بهتر است هرچه زودتر به متخصص مراجعه کنید تا مشکل کودک شما شناسایی شود و پزشک یک برنامه درمانی جامع و کامل را برای درمان فوبیا در کودک شما طراحی کند.
مترجم: لیلا عبدالملکی