اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان
کودکان و نوجوانانی که دچار اختلال اضطراب اجتماعی هستند با علائم این اختلال زندگی می کند و بدون آنکه مشکلات شان تشخیص داده شود وارد دوران بزرگسالی می شوند. اگر چه این اختلال سومین اختلال شایع ذهنی است اکثر پدر و مادرها و معلم ها با علائم و نشانه های آن در کودکان و نوجوانان آشنایی ندارند. اختلال اضطراب اجتماعی شامل ترس شدید یا فوبیای حضور در اجتماع و موقعیت هایی است که کودک مجبور است در آنجا فعالیتی داشته باشد.
اگرچه اکثر کودکان و نوجوانان به علت تغییرات ناشی از بزرگ شدن، اضطراب تجربه می کنند کودکانی که دچار اختلال اضطراب اجتماعی هستند با یک نوع ترس مواجه می شود که تناسبی با موقعیت هایی که با آن رو به رو شده اند ندارد. در برخی از کودکان و نوجوانان اختلال اضطراب اجتماعی آنقدر شدید می شود که در عملکرد آموزشی کودک، انجام فعالیت های مدرسه و توانایی او برای برقراری ارتباط با دیگران تاثیر می گذارد.
علائم و نشانه های اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان
علائم و نشانه های اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان می تواند با توجه به سن کودک کاملا متفاوت باشد. بهتر است شما به عنوان پدر و مادر کودک بدانید که همه رفتارهای کودک ضرورت نشان دهنده اختلال اضطراب اجتماعی نیست اما در صورتی که فرزند شما به طور مکرر این مسائل را تجربه می کند باید او را نزد روانشناس ببرید تا به طور کامل ارزیابی شود.
کودکانی که هنوز به سن مدرسه نرسیده اند با علائمی از قبیل ترس از اشیا و وسایل جدید، تحریک پذیری، گریه کردن، قفل شدگی بدن و امتناع از صحبت کردن مواجه می شود. کودکانی که در سن مدرسه قرار دارند با علائمی از قبیل ترس از خواندن مطالب با صدای بلند یا پاسخ دادن به سوالاتی که در کلاس مطرح می شود، ترس از صحبت کردن با سایر کودکان، ترس از نشستن در ردیف اول کلاس، ترس از صحبت کردن با معلم، ترس از حضور در فعالیت های ورزشی و عملکردی، ترس از سفارش دادن غذا در رستوران، ترس از حضور در جشن تولد دیگران و نگرانی از قضاوت شدن توسط بزرگترها و دوستان مواجه می شوند.
نوجوانان اغلب ساکت هستند، تنهایی را ترجیح می دهند، تردید دارند، تمایل به صحبت کردن ندارند و رفتارهای عصبی از قبیل دست کشیدن مداوم به موی سر را از خود نشان می دهد. کودکان و نوجوانانی که دچار اختلال اضطراب اجتماعی هستند در مدرسه عملکرد مناسبی ندارند و معمولا معلم ها از آنها راضی نیستند، این افراد از رفتن به مدرسه خودداری می کنند و تمایلی به شرکت در فعالیت های مدرسه ندارند. این کودکان و نوجوانان معمولاً دوستان بسیار کمی دارند، در مکالمه با دیگران پیشقدم نمی شوند، از تماس چشمی خودداری می کنند، آرام صحبت می کنند و در مکالمه با دیگران به نظرت درباره خود حرف می زنند.
نوجوانانی که به اختلال اضطراب اجتماعی مبتلا هستند در معرض خطر خودکشی و مصرف مواد مخدر نیز قرار دارد به همین دلیل به توجه و مراقبت ویژه از جانب پدر و مادر نیاز دارند.
علل بروز اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان و نوجوانان
اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان و نوجوانان همانند بزرگسالان می تواند در پی عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی، عوامل اجتماعی و فاکتورهای بیولوژیکی به وجود بیاید. تعداد زیادی از پدر و مادرها خود را به خاطر شرایطی که برای کودک شان به وجود آمده است سرزنش می کنند اما واقعیت این است که این اختلال در پی بروز عوامل متعددی به وجود می آید. مهمترین چیزی که شما به عنوان پدر و مادر کودک مبتلا به اختلال اضطراب باید بدانید این است که کودک تان به حمایت و کمک از جانب شما نیاز دارد.
تشخیص اختلال اضطراب اجتماعی
تشخیص اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان و نوجوانان مستلزم ارزیابی دقیق بیمار است. این فرایند اغلب شامل مصاحبه با پدر و مادر یا معلمان کودک است تا پزشک بتواند اطلاعات لازم و ضروری را به دست بیاورد. اغلب این اختلال در کودکان و نوجوانان تشخیص داده نمی شود زیرا پدر مادر و معلم این کودک عقیده دارند که کودک هیچ گونه مشکلی ندارد و فقط کمی خجالتی است. با این حال تشخیص به موقع مشکل کودک و درمان صحیح آن در پیشگیری از عوارض و مسائل بعدی نقش مهمی را ایفا می کند.
پزشک کودک را به لحاظ سلامت جسمانی ارزیابی می کند تا از سلامت اطمینان حاصل کند. نکته مهمی که باید به آن توجه کرد این است که اکثر کودکان و نوجوانان نمی دانند که ترس آنها غیرمنطقی است و باید تحت درمان قرار بگیرند به همین دلیل مهمترین وظیفه پزشک این است که به کودک بگویید دقیقا چه شرایطی دارد و منطقی نبودن مشکلش را برای او توضیح دهد و او را برای پذیرش برنامه درمان آماده کند.
درمان اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان و نوجوانان
هدف از درمان اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان و نوجوانان این است که اضطراب آنها را از بین برد و به آنها کمک کرد عملکرد خوبی در مدرسه و در ارتباط با دیگران داشته باشند. درمان شناختی رفتاری، خانواده درمانی و مصرف برخی داروها از قبیل داروهای انتخابی باز دارنده باز جذب سروتونین می توانند به درمان این گروه از کودکان کمک کنند. علاوه بر این روش های درمانی استاندارد می توان استراتژی های خاصی را به پدر و مادر و معلم های کودک آموزش داد تا به او برای کنترل اضطراب در محیط مدرسه و منزل کمک کنند.
مدرسه و معلم های کودک می توانند در این فرآیند نقش مهمی را ایفا کنند زیرا مدرسه جایی است که اختلال اضطراب اجتماعی می تواند بیشترین تاثیر منفی را بر عملکرد کودک و نوجوان داشته باشد. مداخلات مدرسه محور که توسط روانشناس طراحی می شود به بهبود عملکرد آموزشی و اجتماعی کودک کمک می کند و یک روش سودمند برای رفع مشکل او محسوب می شود.
شما به عنوان پدر و مادر کودکی که دچار اختلال اضطراب اجتماعی است باید سعی کنید اطلاعات خود را در این زمینه افزایش دهید تا بتوانید به بهترین حالت ممکن به کودک خود کمک کنید. با پزشک و مشاور مدرسه کودکتان ارتباط نزدیکی داشته باشید و هرگز کودک را به حال خود رها نکنید تا به تدریج شرایط بهبود پیدا کند.
چند نکته مهم برای پدر و مادرها
هنگامی که پدر و مادر متوجه می شوند که کودک آنها دچار اختلال اضطراب اجتماعی است درک اینکه بهترین روش برای کمک به کودک شان چیست دشوار است و این مسئله به یک اقدام چالش برانگیز تبدیل می شود زیرا کمک کردن به کودک و کنترل اضطراب او به یک اقدام چالش برانگیز تبدیل خواهد شد. به کودک یا نوجوان خود فرصت بدهید در موقعیت هایی که از آنها می ترسد قرار بگیرد و در این حالت از صحبت کردن با کودک خود یا تشویق کردن خودداری کنید.
برای کودک خود اهداف واقع گرایانه انتخاب کنید این اهداف می تواند شامل انتخاب کردن یک دوست جدید یا رفتن به باشگاه باشد. سپس مراحل رسیدن به این هدف را برای او توضیح دهید. انجام دادن برخی فعالیت ها از قبیل نوشتن، درست کردن کار دستی گوش دادن به موسیقی و انجام دادن حرکات یوگا می تواند به آرامش کودک کمک کند.
هنگامی که کودک تان قصد دارد صحبت کند به خوبی به او گوش دهید و حرفش را به هیچ وجه قطع نکنید سپس موفقیت هایی که کودک تان در گذشته به دست آورده است را به یادش بیاورید و سعی کنید اعتماد به نفس او را تقویت کنید.
برنامه درمان کودک را دنبال کنید و هرگز او را به حال خود رها نکنید زیرا گاهی اوقات مشکل کودک آنقدرها دست که به مداخله و درمان فوری و جدی نیاز دارد.
اگر شما پدر و مادر کودکی هستید که با اختلال اضطراب اجتماعی دست و پنجه نرم می کند باید هر چه زودتر برای تشخیص و شروع درمان مشکل او به پزشک مراجعه کنید. هر چه مدت بیشتری طول بکشد تا کودک تان تحت درمان قرار بگیرد با چالش های بیشتری مواجه خواهد شد به این ترتیب هر چه زودتر برای کمک به کودک خود اقدام کنید و در صدد رفع مشکل او و بهبود شرایطی که در آن قرار دارد پیشقدم شوید.
درمان نکردن کودک و نوجوانی که دچار اختلال اضطراب اجتماعی است می تواند او را در زندگی آینده با مشکلات بیشتری مواجه کند به همین دلیل پزشکان بر درمان زود هنگام کودک تاکید دارند تا از انتقال مشکلات دوران کودکی او به دوران بزرگسالی پیشگیری شود.
مترجم: لیلا عبدالملکی