آیا نوجوان شما نیز سرکش شده است؟
چشم های تان را ببندید و به دوران نوجوانی خود برگردید آیا روزهایی را به خاطر می آورید که داد می زدید و در را محکم روی هم می کوبیدید؟ تعداد زیادی از ما چنین کاری را کرده ایم. متاسفانه سرکش شدن نوجوانان یکی از پیش فرض های گذر از دوران کودکی به نوجوانی است که در اکثر موارد همه پدر و مادرها را با چالش های زیادی مواجه می کند زیرا گاهی اوقات تلاش آنها برای هدایت فرزندشان و راهنمایی کردن او نتیجه معکوس می دهد و منجر به بروز رفتارهای خود تخریبی، خطر پذیری بسیار شدید و مواردی از این قبیل می شود.
از آنجایی که سرکش شدن نوجوانان می تواند گاهی اوقات به یک رفتار ترسناک تبدیل شود کمک کردن به آنها برای عبور از این مرحله باعث می شود که بتوانند استقلال مورد نیاز خود را به دست بیاورند و روی پای خود بایستند. اگر سرکش شدن نوجوان شما باعث شده که به شدت نگران شوید با ما همراه باشید تا درباره علل سرکش شدن نوجوانان و راه کارهای سودمند برای کمک به گذر از این مرحله اطلاعاتی را در اختیار شما قرار دهیم.
علل سرکش شدن نوجوانان چیست؟
معمولا نوجوانان شروع به سرکش شدن می کنند چون به جدا شدن از پدر و مادر و ایجاد روابط مستقل و هویت غیر وابسته نیاز دارند. هر چه میزان نیاز به استقلال در نوجوانان بیشتر باشد میزان سرکشی آنها افزایش خواهد یافت که این مسئله دقیقاً همان چیزی است که کودکان انجام می دهند و معمولا همه کارهایی که به انجام آن می پردازند با چیزی که دیگران از آنها می خواهند مغایرت کامل دارد. به عقیده دکتر پیکارت شروع زود هنگام سرکش شدن نوجوانان در سنین ۹ تا ۱۳ سالگی نشان می دهد که آنها تلاش می کنند از هویت دوران کودکی خود جدا شوند و یک وضعیت بالغ و خود تعریف شده را به وجود بیاورند.
نوجوانانی که بزرگتر هستند معمولاً با هدف تمایز گذاری بین خود و دوستان و خانواده شروع به سرکش شدن می کند تا هویت خود را بسازند و به همین منظور در صدد انجام همه کارهایی هستند که پدر و مادر، آنها را از انجام شان منع کرده اند. یکی دیگر از دلایل سرکش شدن نوجوانان این است که آنها می خواهند در مقابل قدرت و اقتدار پدر و مادر خود بایستند. معمولا آنها می خواهند با ایستادن مقابل پدر و مادر خود یا معلم و مربی باشگاه استقلال خود را نشان بدهند. گاهی اوقات آنها برای آنکه بتوانند فردیت خود را نشان بدهند بر خلاف کاری که از آنها خواسته شده است عمل می کنند.
در برخی موارد سرکش شدن نوجوانان به رفتار پدر و مادر با آنها ارتباط دارد. پدر و مادری که با نوجوان خود مانند یک بچه برخورد می کنند بدون شک باعث عصبانیت او می شود و زمینه سرکش شدن را در فرزند خود به وجود می آورند. نوجوانی که بزرگتر شده است و از طرف پدر و مادر کنترل می شود یا آن که پدر و مادرش انتظاراتی از او دارند که با انتظارات خود او تفاوت دارد نیز با سرکش شدن مخالفت خود را نشان می دهد. در دوران نوجوانی کم کم بچه ها با نحوه نگرش دیگران به خود آشنا می شوند و سعی می کنند با این نوع نگرش مقابله کنند به همین دلیل تلاش برای بزرگ نشان دادن را در قالب سرکشی و تمرد و مخالفت با جامعه نشان می دهند.
هنگامی که فرد از دوران کودکی وارد دوران نوجوانی می شود نگرش و هویت های مختلفی را تجربه می کند و با میزان تفاوت خود با سایر دوستان و همسالان خود آشنا می شود. در نوجوانان یکی از قسمت های شکوفایی هویت این است که به دنبال گروهی از دوستان خود می گردند که در جمع آنها احساس راحتی بیشتری می کنند و به این ترتیب استقلال خود را نشان می دهند.
علائم و نشانه های سرکش شدن نوجوانان شامل چه مواردی است؟
دوران نوجوانی تعداد زیادی از پدر و مادر ها را به چالش می کشد و حتی گاهی اوقات رفتارهایی که از فرزندان آنها سر می زند باعث می شود که واقعاً درمانده شوند. شناسایی علایم و نشانه های سرکش شدن نوجوانان و نحوه برخورد صحیح با آنها به پدر و مادر برای عبور از این مرحله دشوار کمک می کند. علائم مربوط به سرکش شدن در نوجوانان خود را به صورت یک رفتار متقابل مشخص نشان نمی دهد بلکه این علائم به آرامی به وجود می آیند و باعث استقلال فرد می شوند و شخصیت او را در دوران بزرگسالی شکل می دهند. برخی از علائم و نشانه های سرکش شدن نوجوانان به شرح زیر می باشد:
-
- معمولا نوجوانان تمایل زیادی به تنها شدن دارند و از جمع کناره گیری می کنند. میل به تنهایی یکی از بارزترین علائم سرکش شدن نوجوانان است و از نیاز به داشتن حریم خصوصی ریشه می گیرد که یکی از جنبه های بسیار مهم در این دوران از زندگی محسوب می شود. اکثر پدر و مادرها از این مسئله نگران می شوند و احساس می کنند که مشکلی در زندگی فرزند آنها به وجود آمده است البته نگران بودن در مورد زندگی فرزندان مسئله مهمی است و حتی گاهی اوقات کاملا منطقی است. اما آنچه که اهمیت بیشتری دارد این است که باید فضای لازم را برای پاسخگویی به این نیاز نوجوانان در اختیار ایشان قرار داد اما باید زمان تنها بودن آنها کاملا متعادل باشد زیرا در صورتی که فرزند شما به مدت بسیار طولانی از دوستان خود جدا باشد یا آنکه دچار اختلال خوردن شده باشد یا نمرات او افت پیدا کرده باشد باید به این مسئله توجه ویژه داشته باشید. چرا که بدون شک در این شرایط فرزند شما نیاز به مداخله سریع خواهد داشت.
- تغییرات خلق و خو در نوجوانان کاملاً قابل مشاهده است که البته این مسئله به تغییر در سطح هورمون های بدن آنها ارتباط دارد و باعث می شود که آنها از لحاظ عاطفی حساسیت بیشتری پیدا کنند. در این دوران ممکن است فرزند شما نسبت به بیان عواطف تان کاملاً بی تفاوت باشد یا آنکه واکنش او کاملاً خشونت آمیز باشد. گاهی اوقات برخی از مسائل که اهمیت چندانی ندارند از قبیل جوش بزرگی که روی بینی به وجود آمده است به شدت باعث افسرده شدن فرزند شما می شود اما ممکن است توجه چندانی به مسائل دیگری نداشته باشند.
- تعداد زیادی از کودکان وابستگی شدیدی به پدر و مادر خود دارند و این مسئله تا اوایل دوران نوجوانی ادامه پیدا می کند اما در این دوران ممکن است فرزندتان وابستگی چندانی به شما نداشته باشد و دیگر درباره مسائل روزمره اش صحبت نکند و حتی دوستان جدیدی پیدا کند که شما هیچ اطلاعی درباره آنها نداشته باشید. این موضوع که نوجوان دیگر تمایل چندانی برای صحبت کردن با پدر و مادر خود ندارد کاملا طبیعی است و به شکل گیری روابط دوستانه جدید ارتباط دارد و یک بخش سالم از مرحله رشد عواطف کودک است و به او برای ساختن هویتش کمک می کند. در این دوران نوجوانان در مرحله میانی جستجو برای استقلال و هویت به عنوان یک فرد بالغ قرار دارند و تلاش می کنند که از رفتارهای کودکانه و وابستگی به پدر و مادر خود دست بردارند. حتی تعداد بسیار زیادی از آنها از اینکه پدر و مادرشان بخواهند در جمع دوستان شان حضور چند دقیقه ای داشته باشند عصبی می شوند. در این شرایط شما به عنوان پدر و مادر باید بدانید که این مسئله به معنای دوست نداشتن شما نیست بلکه حضور شما باعث می شود تا آنها نتوانند خود را به عنوان یک فرد بالغ ثابت کنند.
- نه گفتن یکی از علائم شاخص ورود به دوران نوجوانی است و به عبارتی اولین علامت سرکش شدن نوجوانان محسوب می شود. فرزندان ما یاد می گیرند که در تصمیم گیری های خود استقلال بیشتری داشته باشند و این مسئله خود را به اشکال مختلف نشان می دهد. نکته مهمی که باید به خاطر داشته باشید این است که سعی کنید منطقی عمل کنید. به عنوان مثال اگر فرزند شما دوست ندارد به همراه شما به یک مهمانی کسل کننده بیاید یا آنکه به همراه شما شطرنج یا تنیس بازی کند نباید او را وادار به انجام کاری کنید که اصلاً دوست ندارد. با این حال باید گاهی اوقات محدودیت هایی را برای او در نظر بگیرید تا بتوانید اقتدار خود را نشان بدهید و بداند که باید به شما احترام بگذارد و حتی گاهی اوقات با شما مشورت کند. به عنوان مثال اگر فرزند شما می گوید که دیگر نمی خواهد به مدرسه برود باید محکم مقابل او بایستید و اجازه چنین کاری را به او ندهید. اما اگر فرزند شما دوست ندارد که به یک مهمانی خانوادگی بیاید می توانید به او اجازه بدهید در منزل بماند یا آن که با دوستانش به پارک یا سینما برود.
برای کنترل سرکش شدن نوجوانان چه باید کرد؟
سرکش شدن نوجوانان بخشی از فرآیند ورود آنها به این دوران است و از آنجایی که همه نوجوانان این مراحل را تجربه می کنند پدر و مادرها با سوالات مختلفی در خصوص نحوه کنترل سرکش شدن نوجوانان و برخورد صحیح با آنها مواجه می شوند و می خواهند بدانند که بهترین روش برای کنترل این شرایط چیست. طبق اظهارات دکتر پیکارت یکی از راه حل هایی که برای کنترل سرکش شدن نوجوانان وجود دارد این است که با ایجاد چالش های سالم برای فرزندان خود حس استقلال را به طور صحیح در آنها به وجود بیاوریم. نوجوانی که به همراه پدر و مادرش در چالش هایی که برای او به وجود آمده است حضور دارد نیازی به سرکش شدن برای تعریف کردن خود و نشان دادن استقلالش ندارد.
پدر و مادرها باید همیشه به خاطر داشته باشند که در چنین شرایطی به جای آنکه آنها نیز عصبی شوند و یا با پرخاشگری با فرزند خود برخورد کنند و شرایط را بدتر نمایند تلاش کنند فرزند آنها بتواند عقاید و نظراتش را در قالب جملات درست بیان کند. اجازه صحبت دادن به نوجوانان باعث می شود که حس استقلال در آنها به وجود بیاید. در چنین شرایطی باید پدر و مادر سعی کنند به طور منطقی به ارائه راه کارهای مثبت بپردازند و البته ارزش ها و انتظارات خانواده را به هیچ عنوان زیر سوال نبرد. پدر و مادر باید سعی کنند از بلند کردن صدای خود اجتناب نمایند حتی اگر احساس می کنند که نوجوان آنها توجهی به صحبت های شان ندارد نیز باید آرامش خود را حفظ کنند.
هرچه سن فرزند شما بالاتر می رود باید به او استقلال بیشتری بدهید و البته از او انتظار داشته باشید که مسئولیت پذیری اش نیز افزایش پیدا کند. به فرزند خود اجازه بدهید چیزهایی که ضرری ندارد را امتحان کند اما کاملا هوشیار باشید که در دام اعتیاد به مواد مخدر و الکل گرفتار نشود چرا که اعتیاد در دوران نوجوانی عاملی است که باعث تباه شدن زندگی آنها در آینده خواهد شد.
راه کارهایی برای کاهش سرکش شدن نوجوانان
سرکش شدن نوجوانان با رفتارها و علائم هشدار دهنده همراه است که در قسمت های بالا به آن اشاره کردیم. معمولا این گروه از افراد در مدرسه دچار مشکل می شوند و عملکرد آموزشی آنها افت پیدا می کند. اغلب نوجوانان به علت محدودیت بیش از حد شروع به سرکش شدن می کنند و سعی می کنند با این روش چیزی که می خواهند را به دست بیاورند پس نباید خیلی سختگیر باشید چون معمولا نوجوانان در برابر پدر و مادری که سخت گیری چندانی ندارند خیلی سرسخت عمل نمی کنند. گاهی اوقات محکم روی حرف خود بایستید تا فرزند شما قدرت و تحمل نه شنیدن را داشته باشد. البته سخت گیری بیش از حد نتیجه معکوس می دهد پس باید فضای کافی را در اختیار فرزند خود قرار دهید تا بتواند با دلایل منطقی به تغییر نگرش خود بپردازد. اگر از فرزند خود خواسته اید که کاری را انجام بدهد و از انجام آن خودداری کرده است بدون دلیل منطقی از کنار این امتناع کردن رد نشوید و حتماً از او توضیح بخواهید و به بررسی دلایلی که گفته است بپردازید. اگرچه به شما پیشنهاد می کنیم که سختگیر نباشید هنگامی که تصمیمی را می گیرید حتما آن را عملی کنید. البته گاهی اوقات انجام ندادن یک کار دلیل منطقی دارد و بهترین و عاقلانه ترین کار این است که خودتان را به جای فرزندتان بگذارید و به اصطلاح با کفش های او راه بروید تا بتواند شرایط را به طور کامل بسنجید. اگر احساس کردید که دلیل فرزند شما منطقی است سعی کنید برخورد خوبی داشته باشید و از تغییر دادن دیدگاه خود نترسید و به فرزند خود بگویید که به فکر کردن نیاز دارید تا نظر قطعی خود را بیان کنید.
دروغ گفتن و پنهان کاری های کوچک از کارهایی هستند که نوجوانان به انجام آنها می پردازند و راهی برای دروغگویی و پنهان کاری بزرگتر محسوب می شود. هرگز اجازه ندهید که فرزندتان چیزی را از شما پنهان کند یا دروغ بگوید. در چنین حالتی شما حتی اجازه فکر کردن به چنین کارهایی را به او نمی دهید. یکی از مادرها با مراجعه به روانشناس می گوید که نوجوان ۱۴ ساله اش به صورت مخفی و به دور از چشم آنها اقدام به خرید این گوشی موبایل کرده است که این سومین باری است که او چنین کاری را انجام داده و همین مسئله باعث درماندگی مادرش شده است و در حال حاضر نمی داند که باید چه کاری را انجام بدهد. روانشناس کودکان و نوجوانان از مادر سوزی می خواهد که سعی کند بداند فرزندش گوشی موبایل خود را از کجا تهیه می کند. اگر از پل تو جیبی خود برای این کار استفاده می کند بهتر است مقدار پولی که به او می دهد را کم کند به نحوی که فقط به اندازه نیاز های روزمره او باشد و اگر گوشی موبایل از طرف دوست و آشنا برای او تهیه می شود باید میزان ارتباط و با آنها محدود گردد تا به تدریج یاد بگیرد که برای خریدن گوشی موبایل و استفاده از آن باید از پدر و مادر خود اجازه بگیرد.
قوانین خود را به طور دقیق و واضح بیان کنید به نحوی که فرزند شما نتواند بگوید ‘نمی دانستم که این کار هم ممنوع است و نباید آن را انجام بدهم.’ کاملا منظور خود را شفاف بیان کنید تا فرزند شما بداند با چه چیزی رو به رو است. سرگرم کردن نوجوانان یک روش عالی برای پیشگیری از سرکش شدن آنها است. ورزش و برنامه های سرگرم کننده و یا حتی انجام دادن یک کار به صورت داوطلبانه و یا با دریافت حقوق از جمله پیشنهادات عالی محسوب می شوند که به فرزند شما حتی اجازه فکر کردن به سرکشی را نخواهد داد. هرگز فراموش نکنید که شما نیز روزی نوجوان بوده اید و ممکن است همه این موارد را انجام داده باشید پس سعی کنید فرزند خود را درک کنید و بهترین عکس العمل را از خود نشان دهید.
مترجم: لیلا عبدالملکی