استرس پس از آسیب روانی در کودکان و نوجوانان
تعداد زیادی از افراد در زندگی خود آسیب روانی را تجربه می کنند و کودکان نوجوانان نیز از این قاعده مستثنی نیستند. برخی از محققان برآورد کرده اند که حدود ۴۰ درصد از کودکان و نوجوانان در زندگی خود حداقل یک بار اتفاقات تروماتیک را تجربه می کنند و دچار اختلال استرس پس از آسیب روانی ( PTSD) می شوند. اگرچه برخی از افراد می توانند طی مدت چند روز یا چند ماه مجددا به زندگی عادی خود برگردد برخی دیگر تا مدت های بسیار زیادی با تجربه و خاطره ای که از این آسیب روانی به جا مانده است دست و پنجه نرم می کنند.
این افراد که شامل کودکان و نوجوانان است دچار اختلال استرس پس از آسیب روانی می شوند. اتفاقات تروماتیک می تواند شامل خشونت فیزیکی، تصادف، بلایای طبیعی، جنگ یا سوء استفاده جنسی باشد. کودکان و نوجوانانی که این وقایع را تجربه کرده اند یا شاهد رخ دادن آن برای دیگران بوده اند با مشکلات متعددی مواجه می شوند. این مسئله که یک کودک یا نوجوان دچار اختلال استرس پس از آسیب روانی می شود یا خیر به عوامل متعددی از قبیل شدت آسیب، تعداد دفعات بروز آن و واکنش اعضای خانواده کودک به این اتفاق بستگی دارد.
کودک یا نوجوانی که دچار این اختلال شده است نمی تواند از تاثیر روانی آسیب ایجاد شده فرار کند و همین دلیل سعی می کند که از رویارویی با افراد یا موقعیت هایی که او را به یاد آن اتفاق می اندازد خودداری کند. گاهی اوقات او فلش بک های را از آن اتفاق به یاد می آورد یا خاطره آن حادثه به طور مداوم برای او تکرار می شود یا حتی شب ها کابوس می بیند و احساس می کند که یک اتفاق کاملا واقعی برای او رخ می دهد. همه این موارد باعث می شود که زندگی روزمره برای فرد به یک چالش واقعیت تبدیل شود و این مسئله در کودکان که نمی توانند به خوبی احساسات و تجربه خود را بیان کنند بدتر خواهد بود.
علائم و نشانه های شایع اختلال استرس پس از آسیب روانی شامل چه مواردی است؟
کودکان و نوجوانانی که دچار اختلال استرس پس از آسیب روانی شده اند علائم زیر را تجربه می کنند:
-
- از مواجه شدن با افراد یا قرار گرفتن در محیط هایی که آن واقعه دردناک را برایشان تداعی می کند خودداری می نمایند.
- مدام کابوس می بینند و آن اتفاق در ذهنشان شکل می گیرد.
- در هنگام بازی کردن یا درس خواندن آن اتفاق را به خاطر می آورند.
- رفتار پرخاشگرانه از خود نشان می دهند.
- به طور مداوم اضطراب دارند و عصبی می شوند.
- دچار بی حسی عاطفی خواهند شد.
- در تمرکز و فعالیت های مدرسه به مشکل بر می خورند.
اختلال استرس پس از آسیب روانی چگونه درمان می شود؟
این نکته را به خاطر بسپارید که اگر کودک شما علائم و نشانه های تروما را از خود نشان می دهد این امید وجود دارد که طی مدت چند ماه علائم و از بین برود یا از میزان شدت آنها کاسته شود البته این مسئله بدین معنا نیست که فرزند شما نیازی به مشاوره با متخصص و ارزیابی کامل علائم و نشانه هایی که دارد نخواهد داشت.
استرس پس از آسیب روانی یک اختلال قابل درمان است به این ترتیب در خصوص درخواست کمک برای کودک خود شک نکنید زیرا کودک شما به درمان و توجه فوری نیاز دارد. در بخش زیر به برخی از روش های درمانی موجود برای کودکانی که دچار اختلال استرس پس از آسیب روانی شده اند اشاره می کنیم.
درمان شناختی رفتاری
درمان شناختی رفتاری یکی از رایج ترین انواع صحبت درمانی است که پزشکان از آن برای کمک به افرادی که دچار استرس پس از آسیب روانی شده اند استفاده می کنند. متخصص درمان شناختی رفتاری به هویت کودک کمک می کند و به اصلاح تفکرات نادرست و غیر واقعی او درباره اتفاقی که تجربه کرده است یا افراد و موقعیت هایی که او هر روز با آنها مواجه می شود می پردازد. درمان شناختی رفتاری شامل آموزش روانی در خصوص ریلکسیشن و بهره گرفتن از تکنیک های کنترل استرس است.
بازی درمانی
بازی درمانی در کودکان کاربرد بسیار زیادی دارد و می تواند به کودکانی که دچار استرس پس از آسیب روانی شده اند کمک کند واکنش بهتری در خصوص مشکلات ایجاد شده داشته باشند. متخصص بازی درمانی از هنر درمانی، بازی های مختلف و سایر روش های موجود برای کمک به کودکی که دچار استرس پس از تروما شده اند استفاده می کند تا کودک بتواند در زندگی خود عملکرد بهتری داشته باشد.
حساسیت زدایی از طریق حرکات چشم و پردازش مجدد
حساسیت زدایی از طریق حرکات چشم و پردازش مجدد یا EMDR روشی است که در میان متخصصان سلامت ذهن محبوبیت بسیار بالایی دارد. این روش درمانی به کودک برای یادگیری ورزش مخصوص حرکات چشم در هنگام به خاطر آوردن واقعی تروماتیک کمک می کند و بر روی عکس العمل های شناختی عاطفی کودکان وجود دارد.
دارو درمانی
معمولا هیچ گونه دارویی برای درمان اختلال استرس پس از آسیب روانی وجود ندارد اما گاهی اوقات مصرف داروهای ضد اضطراب و ضد افسردگی می تواند به تسکین علائم و نشانه هایی که کودک دارد کمک کند تا به تدریج کودک بتواند بر استرس و اضطراب خود غلبه نمایند.
نقش پدر و مادر در کمک به کودکان مبتلا به اختلال استرس پس از آسیب روانی چیست؟
معمولا علائم و نشانه های اختلال استرس پس از آسیب روانی در کنار سایر بیماری های ذهنی به وجود می آید و منجر به بروز مشکلات دیگری از قبیل مصرف مواد مخدر، رفتارهای پر خطر و آسیب رساندن به خود می شود که باید به طور دقیق به ارزیابی این مشکلات پرداخت و اقدامات درمانی مناسب را اتخاذ کرد تا کودک به تدریج بهبود پیدا کند.
همه پدر و مادرها آرزوی خوشبختی و سعادت کودک خود را دارند و هنگامی که متوجه می شوند کودک آنها به شدت تحت تاثیر آسیب روانی ایجاد شده قرار دارد احساس بی پناهی و نا امیدی می کنند و نمی دانند باید چه کاری را انجام دهند. اگر کودک شما نیز دچار اختلال استرس پس از آسیب روانی شده است در این شرایط بهترین کار این است که به کودک خود گوش دهید و علائم و نشانه های او را نادیده نگیرید. با دوستان و سایر اعضای خانواده و پزشکان مربوطه در تماس و ارتباط باشید تا بتوانید به فرزند خود کمک کنید. به بررسی منابع مختلف در مدرسه کودک، مطب پزشک و محیط خانواده خود بپردازید و از آنها برای کمک به کودک تان بهره بگیرید.
به کودک خود کمک کنید آسیب ایجاد شده را بپذیرد و با پزشکش همکاری کند. مجددا تکرار می کنیم اختلال استرس پس از آسیب روانی یک اختلال قابل درمان است و کودک شما می تواند ذهن و بدن سالمی داشته باشد و از علائم و نشانه هایی که باعث آزار او شده است رها شود و به طور کامل کنترل سرنوشت خود را به دست بگیرد. با کودک خود صحبت کنید و به او اطمینان بدهید که همیشه در کنارش هستید و او را از هیچ گونه حمایتی محروم نخواهید کرد.
هنگامی که کودک بداند شما مشکل او را درک کرده اید و تحت هر شرایطی حامی او هستید نیمی از مشکلات خود را حل شده تصور می کند زیرا اطمینان پیدا می کند که تنها نیست و مجبور نشده است بار مشکلات و استرسی که پس از یک آسیب روانی شدید به او تحمیل شده است را به تنهایی به دوش بکشد. با پزشک کودک تان همکاری کنید و دستورات او را به خوبی اجرا کنید و در فواصل زمانی تعیین شده کودک خود را نزد او ببرید تا به طور کامل تحت درمان و مشاوره قرار بگیرد. اگر پزشک برای کودک شما داروهای خاصی را تجویز کرده است به موقع آنها را به کودک تان بدهید. امیدوار باشید و نباید امید خود را هرگز از دست بدهید.
مترجم: لیلا عبدالملکی