اختلال سلوک در کودکان و نوجوانان
اختلال سلوک در کودکان چیزی فراتر از بد رفتاری است و یک اختلال ذهنی قابل تشخیص محسوب می شود که با الگوهای رفتاری نقض کننده هنجارهای جامعه و نادیده گرفتن حقوق دیگران توصیه می شود. برآورد شده است که حدود یک تا چهار درصد از افرادی که بین ۹ تا ۱۷ سال سن دارند دچار اختلال سلوک هستند و شیوع این اختلال در میان پسران شایع تر از دختران است. درمان تخصصی در کودکان مبتلا به اختلال سلوک اهمیت بسیار زیادی دارد. تشخیص زود هنگام علائم و نشانه های هشدار دهنده این اختلال می تواند به پزشک برای اقدام مناسب کمک کند.
علائم و نشانه های اختلال سلوک
اختلال سلوک چیزی بیش از رفتارهای پرخاشگرانه کودک و عصیانگری مشکلات رفتاری جدی و حاد همراه است که به معلمان، پدر و مادر، دوستان و سایر افرادی که با کودک ارتباط دارند هشدار می دهد. برای آنکه بتوان به طور قاطع گفت که یک کودک دچار اختلال سلوک است باید حداقل طی یک سال گذشته سه علامت مهم این اختلال را از خود نشان داده باشد یا حداقل در ۶ ماه اخیر توسط نزدیکان کودک گزارش شده باشد این علایم و نشانه ها به شرح زیر می باشند:
- رفتار خصمانه با سایر افراد و حیوانات که اغلب با تهدید کردن دیگران همراه است یا آنکه کودک به دیگران آسیب جدی رسانده باشد.
- حیوانات را آزار داده باشد و آنها را مجروح کرده باشد.
- روابط جنسی داشته باشد.
- به کمک تفنگ خود به دیگران آسیب جدی رسانده باشد.
- به خراب کردن خانه یا ماشین پرداخته باشد.
- برای اهداف شخصی خود دروغ گفته باشد.
- دزدی کرده باشد.
- تا دیر وقت بیرون بوده و قبل از سن ۱۲ سالگی از مدرسه فرار کرده باشد.
- حداقل طی شش ماه گذشته دو بار از منزل فرار کرده باشد.
اختلال سلوک و اختلال در عملکرد کودک
اختلال سلوک نه تنها یک چالش بزرگ برای پدر و مادر محسوب می شود در عملکرد کودک نیز اختلال ایجاد می کند. کودکانی که دچار اختلال سلوک هستند آنقدر رفتار نامناسبی دارند که تحصیل آنها نیز تحت تاثیر این رفتار نامناسب قرار خواهد گرفت. آنها معمولاً به طور مکرر مورد توبیخ معلم قرار می گیرند و ممکن است از مدرسه فرار کنند. کودکانی که دچار این اختلال هستند بیشتر از سایرین در معرض شکست تحصیلی و ترک کردن مدرسه قرار خواهند گرفت. کودکانی که دچار اختلال سلوک هستند معمولا ارتباطات ضعیفی با دیگران دارند و اغلب برای حفظ روابط خود دچار مشکل می شوند زیرا آنها خشونت به خرج می دهند و به همین دلیل دوستان خود را از دست خواهند داد.
نوجوانانی که دچار اختلال سلوک هستند با مشکلات بیشتری رو به رو خواهند شد و اغلب رفتارهای خشونت آمیز از خودشان نشان می دهند، قانون را نادیده می گیرند و به مصرف مواد مخدر خواهند پرداخت. آنها به علت روابط جنسی پر خطری که دارند در معرض ابتلا به بیماری های مقاربتی و عفونت قرار خواهند گرفت. تحقیقات نشان داده است کودکانی که دچار اختلال سلوک هستند اغلب چندین شریک جنسی دارند و به روابط پرخطر روی می آورند.
علل بروز اختلال سلوک
محققان به طور دقیق نمی دانند که علت بروز اختلال سلوک در برخی از کودکان چیست اما تصور می کنند که مجموعه ای از فاکتور های بیولوژیکی، فاکتورهای روانشناختی و عوامل اجتماعی در بروز این اختلال نقش دارند. در ادامه به علل بروز اختلال سلوک در کودکان اشاره می کنیم:
- تحقیقات نشان داده است که در برخی از نقاط مغز کودکان مبتلا به اختلال سلوک ناهنجاری های عملکردی مشاهده شده است که این مسئله باعث بروز رفتارهای ناهنجار در کودکان می شود.
- در حدود ۵۰ درصد از موارد رفتارهای ضد اجتماع زمینه ژنتیکی و ارثی دارند اما محققان هنوز نمی دانند که کدام گروه از ژن ها در بروز این اختلال به ایفای نقش می پردازند.
- مشکلات اجتماعی از قبیل فقر، نامناسب بودن محیط مدرسه، وجود مشکلات روحی، جدا شدن پدر و مادر از یکدیگر، پاشیدگی خانواده و عدم نظارت کافی از جانب پدر و مادر بر عملکرد کودک، به طرز قابل توجهی در بروز اختلال سلوک نقش دارد.
- پایین بودن بهره هوشی، مهارت های کلامی ضعیف و نقص در عملکرد اجرایی از عواملی هستند که زمینه بروز اختلال سلوک را فراهم می کنند.
- تعداد زیادی از کودکانی که دچار اختلال سلوک هستند با سایر مشکلات شناختی و ذهنی از قبیل اختلال بیش فعالی نقص توجه، آسیب رساندن به خود، مصرف مواد مخدر، افسردگی و اضطراب، اختلال اضطراب پس از سانحه و اختلال یادگیری مواجه هستند.
تشخیص اختلال سلوک
تشخیص اختلال سلوک در کودکان به کمک ارزیابی کامل آنها از طریق متخصص روانشناس محقق می شود. اغلب فرآیند درمان پس از تلاش برای شناخت دقیق مشکل کودک آغاز می شود. متخصص روانشناس با کودک صحبت می کند و به ثبت اظهارات او می پردازد سپس با معلم ها و پدر و مادر کودک و سایر افرادی که با کودک ارتباط نزدیکی دارند مصاحبه می کند و از آنها درباره رفتار کودک سوال می پرسد و در نهایت به یک ارزیابی قطعی می رسد و یک درمان مناسب را برای کودک تجویز خواهد کرد.
درمان اختلال سلوک
درمان اختلال سلوک به فاکتورهای متعددی از قبیل سن کودک و شدت مشکلات رفتاری او بستگی دارد. در بخش زیر برای ترین روش های موجود برای درمان این اختلال در کودکان و نوجوانان اشاره می کنیم:
- روان درمانی روشی است که کودک می تواند از مزایای حاصل از یادگیری مهارت های جدید مانند تکنیک های کنترل خشم بهره بگیرد و از بروز رفتارهای پرخاشگرانه و تهاجمی خودداری کند.
- آموزش دادن به پدر و مادر و هر فردی که با کودک ارتباط نزدیک دارد اهمیت بسیار زیادی پیدا می کند. در این روش پزشک به آموزش تکنیک های مخصوص کنترل کودک و ایجاد امنیت در شرایطی که کودک رفتار پرخاشگرانه از خود نشان می دهد، خواهد پرداخت.
- خانواده درمانی کمک بسیار زیادی به کودکان مبتلا به اختلال سلوک خواهد کرد. گاهی اوقات بهبود روابط بین پدر و مادر و کودک می تواند به بهتر شدن شرایط کودک کمک کند.
- گاهی اوقات در صورتی که امکان کنترل رفتارهای کودک یا نوجوان وجود نداشته باشد تغییر محل سکونت ضروری خواهد بود تا کودک از رفتارهایی مانند مصرف مواد مخدر، رفتارهای خشونت آمیز یا رفتار جنسی خودداری کند.
- هیچ گونه دارویی برای درمان اختلال سلوک وجود ندارد اما گاهی اوقات پزشک به تجویز داروهای می پردازد که می تواند به کنترل برخی از علائم کودک کمک نماید.
- شروع به موقع درمان یک عامل مهم و کلیدی است که می تواند تاثیرات بسیار زیادی داشته باشد به همین دلیل باید پدر و مادر و معلم هایی که با کودک ارتباط دارند سعی کنند علائم این اختلال را بشناسند و بتوانند به موقع به کودک کمک کنند.
پیشگیری از اختلال سلوک
اگرچه ممکن است امکان پیشگیری از اختلال سلوک در کودکان وجود نداشته باشد شناسایی علائم این اختلال و اقدامات مناسب می تواند به کاهش مسائل حاصل از آن کمک کند و از به وجود آمدن تعداد زیادی از مشکلاتی که با این اختلال ارتباط دارند پیشگیری خواهد کرد. به علاوه حمایت از کودک در محیط خانواده و عشق ورزیدن به او می تواند در کاهش علائم حاصل از این اختلال و پیشگیری از رفتارهای پرخاشگرانه و تهاجمی او موثر باشد.
مترجم: لیلا عبدالملکی